ایل کلهر یکی از بزرگ ترین ایلات لُر است که در دهه های اخیر از سوی منابع لرشناسی کاملا مغفول واقع شده است، در حالی که از نظر فرهنگی و زبانی، لباس، مسکن، سبک زندگی و... نمی توان مردم لر کوچک به آسانی از همدیگر متمایز کرد.
نشریه فرهنگی و اجتماعی لور- عیسی قائدرحمت: منابع تاریخی متعددی آشکارا بر لر بودن کلهرها صحه گذاشته است، البته مهمترین نکته اینجاست که کلهرها را نمی توان از نظر زبانی، فرهنگی و سبک زندگی و.. از مردم لرستان تفکیک کرد، با این حال منابع لرنشاسی توجه ناچیزی به این مردم داشته اند. در این نوشتار برخی از منابع قدیم تر را به اختصار مورد اشاره قرار می دهم تا فعالان عرصه لرستان پژوهی متوجه کارهای مغفول خود در این منطقه باشند.
میزا خانلر خان اعتصام الملک، نایب اول وزارت امور خارجه در کتابش (صفحه 71 سفرنامه میرزا خانلرخان اعتصام الملک)، کلهرها را با هویت لر ثبت کرده و می نویسد «محمد حسن خان سرتیپ، حاکم کلهر در آن ایام از کرمانشاهان مرخص و روانه به محال خود گردید. بعد از ورود او بر ایل و الوار کلهر خبر رسید که ..»
ناصرالدین شاه در سفرنامه اش (سفرنامه عتبات ناصرالدین شاه قاجار)، اهالی اطراف سرپل ذهاب را لر ثبت می کند او در صفحه ی 82 کتابش از سنگ سفیدی در حوالی سرپل ذهاب می گوید که لرها – که اهالی آن منطقه می باشند - برای این سنگ حکایتی دارند. البته ناصرالدین شاه در صفحه ی 62 همان کتابش اهالی حومه طاق بستان را هم لر ثبت می کند. در این مورد نمی توان گفت ناصر الدین شاه اشتباه کرده است زیرا او به اندازه ی کافی مشاور و تصحیح کننده در اختیار داشته است.
بارون دوبد در صفحه 429 کتابش سفرنامه لرستان و خوزستان، ایل کلهر را جزء طوایف پشتکوه لرستان آورده است و چنین می نویسد "طایفه های پشتکوه که به نام فیلی منسوبند از طوایف پیشکوه بسیار کمترند؛ سرگرد رالینسن عده ی آنان را دوازده هزار خانوار تخمین زده است که شامل کرد و دیناروند و شاون و کلهر و بدرایی و ملکی می شوند" البته باید یاد آوری کرد که بارون دوبد در کتابش همواره پشتکوه را بخشی از لرستان دانسته است به طوری که درست دو صفحه قبل از معرفی طوایف پشتکوه یعنی در صفحه 427 می نویسد: «چنانکه گفتیم لرستان کوچک به دو بخش پیشکوه و پشتکوه تقسیم می شود».
در کتاب (زیر آفتاب سوزان ایران) نویسنده آن اسکار فن نیدر مایر در صفحه 59 هویت کلهرها را به قوم لر نسبت می دهد و می نویسد: قنسول ایرانی ... برایمان تعریف کرد که حاکم کرمانشاه، امیرمفخم در حال حاضر با قوای بسیار در سر پل به سر می برد و با لرهای کلهر که از پرداخت عوارض خود استنکاف کرده اند در حال جنگ است...
در کتاب کردان گودان که تحقیقات مفصل تری در مورد طوایف کرمانشاه دارد در چند صفحه از قول پژوهشگرانی نقل کرده که گورانها (به معنی همه طوایف کرمانشاه ) اصالت لری دارند به طور مختصر در صفحه 92 در مورد کلهرها چنین مینویسد: « پس از گذشت نیم سده، دکتر فریچ ـ خاورشناس آلمانی ـ « کلهرها ـ لرها » را یکی کرد و اندکی پیش از وی ، ژ.دو.مورگان گواهی داده بود که کردان کلهر به لکی سخن می گویند. در پژوهش علمی، بر اساس داده هایی از این دست، این باور پدید آمد که کلهرها،...شاخه ای از لران اند، زیرا گوران ها و دیگر گروه های باشندگان جنوب کردستان، به گواهی روسو، دارای « نام عمومی لک» هستند و لک ها را چون یکی از گروه های لران می شناسند.
به هرحال از این دست مطالب - در حکایت لر بودن کلهرها - در تاریخ موجود می باشد که در این مقوله، مجال برسی کامل آن ها میسر نیست، خوب است بدانیم که خود سالمندان کلهر، هنوز خود را "که لر" می نامند.
آری، ایل کلهر یکی از بزرگ ترین ایلات لُر است که در دهه های اخیر از سوی منابع لرشناسی کاملا مغفول واقع شده است، در حالی که بیشتر منابع سال های اخیر این هویت و ریشه لری را نادیده گرفته اند و یکسره کُرد بودن کلهران را به معنی لر نبودن ایشان مورد تاکید قرار داده اند. روایاتی که این ایل را در زمره مردم کُرد قرار داده اند از همان دست روایاتی هستند که مردم چگنی، دریکوند، کهگیلویه، بختیاری و... امثال آن را هم کرد دانسته اند، این روایات نمی توانند سندی برای لر نبودن کلهرها تلقی شود، کما اینکه کسی نمی پذیرد بختیاری، چگنی و دریکوند لر نیستند! این روایت ها فقط نشان می دهد تاریخ لر چگونه با مردم کرد گره خورده است.
متاسفانه لرشناسانی مثل دکتر امان اللهی بهاروند روایات مربوط به لر بودن کلهر، گوران و دیگر ایلات کرمانشاهان را نادیده گرفته اند، بهاروند لرشناسی را متمرکز بر ایلات بالاگریوه پی ریزی کرده است، حتی دکتر صفی نژاد که بهتر از بهاروند به شناخت ایلات لر کوچک و مناطق شمالی تر لرستان توجه کرده اطلاعات زیادی از کلهرها نداده است.
به هر حال غیر از اشارات تاریخی که در این مقاله دیدیم، از نظر فرهنگی و زبانی، لباس، مسکن، سبک زندگی و... نمی توان مردم لر کوچک به آسانی از همدیگر متمایز کرد.
