بر دامنه کوه وشمال روستای سرخه لیزه یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر یعنی غار یافته واقع شده است غار یافته وروراشگفت به گواه حفریات باستان شناسی که توسط باستان شناسان خارجی وایرانی بارها مورد مطالعه قرار گرفته است ، یکی از قدیمی ترین مکانهای استقراری بشر در دوران پیش از تاریخ وپارینه سنگی جدید است .

سابقه سکونت در این غار به بیش از 38 تا 40 هزار سال پیش باز می گردد.( هول وفلانری 1969) علاوه بر غار یافته چندین پناه گاه ومحوطه دیگر مربوط به دوره پارینه سنگی میانه وجدید در اطراف غار ودامنه های جنوبی قله یافته وجود دارند که توسط باستان شناسان داخلی شناسایی ومورد بررسی ومطالعه نیز قرار گرفته اند .

(بیگلری وسایرین 1379)علاوه بر آثار پیش از تاریخی چند اثر تاریخی ومهم در دل کوه یافته وجود دارد که وجود آنها در این محیط هنوز سوال برانگیز است .یکی از این آثار پلکانی است شگفت انگیز که از چندین پله سنگی بر روی دیواره ای کاملا عمودی ومخوف از کوه یافته به گونه عجیبی کنده شده اند ، وچشم هر بیننده ای را بهت زده می نماید .

دسترسی به این پلکان از طریق جاده ای خاکی که در کیلومتر 12 جاده خرم آّباد – کوهدشت وشمال  روستای سرخه لیزه واقع شده ، امکان پذیر است .از این جاده سنگلاخی حدود 1000 متر باید طی کرد تا به ابتدای تنگه ای معروف به تنگ گچی رسید .

پس از عبور از این تنگه به یک دو راهی در دامنه غار گچی در ارتفاع 1412 متر از سطح دریا می رسیم که راه شرقی به تنگه سوسن آو و سپس به پادگان باباعباس ،وراه شمالی به سمت پلکان یاستانی وغار قاژه امتداد دارد. از این نقطه (غار گچی ) به بعد،جهت دسترسی به پله ها ، باید تا ارتفاع 1753 متری کوه پیمانی ودر بعضی نقاط کوهنوردی نمود . در طول مسیر از تنگ گچی تا رسیدن به پلکان از کنار آثاری همچون غار گچی ، اشکف قورچعلی ،اشکف حسین خانی ،اشگفت قلانژدی،واشگفت سید عباس باید عبور نمود از میان این آثار غار گچی به دلیل انجام مطالعات وبررسی های باستان شناختی در آن و وجود آثار وابزار سنگی (ابزار موستوری) مربوط به دوران پارینه سنگی میانی از اهمیت خاصی برخوردار است .(بیگلری وسایرین 53:1379 ) پس از صعود از ارتفاعی در حدود 450 متر از صخره ها وارتفاعات دامنه یافته ،به دامنه پلکان باستانی می رسیم .پلکان یافته در موقعیت جغرافیا 33 درجه و30 دقیقه و47 ثانیه عرض جغرافیایی و48 درجه و13 دقیقه و27 ثانیه طول جغرافیایی قرار گرفته است .ارتفاع این نقطه از سطح دریا 1753 متر واز دامنه کوه یافته حدود 450 متر بلندتر است .پلکان یافته بر قسمتی از دیواره عمودی کوه یافته با موقعیت خاص ومنحصری ایجاد شده اند .در دامنه این پله ها آثار خرابه هایی که از سنگ ساخته شده معماری نسبتا بزرگ قبلا در این مکان وجود داشته است .از بقایای سازه های معماری گذشته هم اکنون یک فضای کنده از صخره تراشیده شده که احتمالا آب انبار بوده است آثار موجود در اطراف این پلکان را می توان به سه قسمت تقسیم نمود : قسمت اول سازه های معماری وصخره ای پایین پلکان ، قسمت دوم 64 پله دستکند ومسیر راه کنده شده واز کوه وقسمت سوم سازه های معماری وصخره ای بالای پلکان هستند .

نمایی زیبا از پله های باستانی معروف به حسین خانی

به راستی چه نیروی پشت سر سازندگان این پله ها بوده که توانسته از سنگ سخت ، مسیری همواره بیافریند ؟ آیا تحت فشارهای حکومتی زمان خود بوده یا فراتر از آن ، یعنی اعتقادات وباورهای مذهبی باعث خلق چنین اثری شگرف شده است